Во современата историја, судбината на палестинскиот народ претставува вистински анахронизам во време кога речиси сите народи ја постигнаа својата независност.
За да се разбере оваа ситуација, неопходно е познавање на одреден број основни гео-историско-политички податоци, својствени за регионот на Блискиот Исток.
Улогата на западниот и руско-советскиот империјализам, онаа на ционизмот пред создавањето на државата Израел, суштински ќе биде анализирана, во ограничената рамка на овој есеј.
Крајот на Отоманската империја
Август 1914. Избива Првата светска војна. Отоманската империја е веќе во агонија. Повеќето од нејзините европски територии беа ослободени. Северна Африка е колонизирана од западните сили. Само нејзиниот интегритет остана, четири века, на Блискиот Исток, де факто одржуван од стратешките интереси на Англија. Господар на Суецкиот канал и на самиот Египет од 1882 година, одбива да прифати која било друга империјалистичка сила да се натпреварува со неа на копнениот пат кон Индија.
Октомври 1914. Султанската Турција влегува во војна на страната на Централните сили. Ова ќе биде нејзиниот последен чин!
Англија се плаши од турско-германска контрола на Суецкиот канал… Таа ја менува својата политика и првично размислува за „арапско“ решение под британска контрола, кое би ја заменило отоманската доминација.
Ветувањата дадени на Арапите
Од јули 1915 година до почетокот на 1916 година, Англија продолжила со тајните разговори со шериф Хусеин, гувернер на муслиманските свети места, подоцна познати како „Преписката на Хусеин-Макмагон“ – новиот британски жител во Каиро. Во замена за ветувањето за ослободено „арапско кралство“, шерифот предложил востание на арапските племиња против турскиот окупатор.
Оваа надеж за независност на „Плодната Полумесечина“, која тогаш беше единствена турска провинција – Сирија – не е нова.
Арапскиот национализам се појави во првата половина на 19-ти век, најпрво преку заживување на арапскиот јазик и култура, Нахда (исто така наречено Арапско будење или просветителство) – дело на муслимански и христијански личности од Египет, Сирија, Либан, Палестина, во борба против културниот, а потоа и политичкиот империјализам на Османска Турција.
Англо-француската империјалистичка поделба
Но, Англија не е сама во војна против Турција, сојузник со Централните сили. Францускиот крал и рускиот цар се исто така. Овие две земји ќе си го побараат својот дел од колачот, Франција пред се`. Зарем нејзиното влијание не било преовладувачко во Светата земја со векови? Дали таа не добила признание од султанот како заштитник на сите христијани во Отоманската империја во 1673 година? Дали таа не интервенираше во 1860 година за да ги спаси либанските Маронити од масакр?
Уште во 1916 година во Лондон започнале тајни разговори меѓу дипломатите г-дин Сајкс и г-дин Пико. Тие резултираа со „меморандум за разбирање“, поделба на регионот на зони на влијание на двете империјалистички сили – со целосно игнорирање на арапските национални аспирации и ветувањата што им ги дадоа Англичаните!
Во случајот на Франција, територијата на Либан и Сирија се намали. Во случајот на Англија, Месопотамија (Ирак), југоисточна Сирија, дел од Палестина (Сен-Жан-д’Акр). За неа, тоа е прашање да се одржи во нејзина корист „патот до Индија“ од Суецкиот канал до Арапско-персискиот залив.
Голем дел од Палестина е резервиран за „меѓународна администрација, чија форма ќе треба да се одлучи по консултација со Русија…“
Да забележиме дека оваа одлука, наменета за усогласување на конкурентните англо-француско-руски претензии, потпирајќи се на христијанските свети места, нема никаква врска со аспирациите на ционистите, кои исто така ги унапредуваат своите пиони…
Сојузот на британскиот империјализам и ционизмот
1917 година, драматична на Западниот фронт, донекаде ќе ги измени англо-француските планови на Блискиот Исток. За овој пресврт на векот треба да се забележат три главни настани:
1. Влегувањето на САД во војната во април, при што оваа земја сега има одлучувачко влијание и врз исходот на конфликтот и врз развојот на либерално-капиталистичките доктрини во светот.
2. Руската револуција проследена со преземање на власта од страна на болшевиците во октомври, со триумфалната марксистичко-ленинистичка идеологија.
3. „Балфоровата декларација“, во ноември, или официјалното признавање од страна на англиската влада на ционистичките амбиции.
Овие амбиции не се родени вчера. Ако религиозниот ционизам – „Повикот на Сион“, името на ридот во Ерусалим – никогаш не престана да ги прогонува побожните Евреи од уништувањето на Храмот од Тит Флавиј Веспазијан во 70-та година, политичкиот ционизам од своја страна почна да се манифестира пред дваесет години.
Всушност, од август 1897 година датира основачката повелба на ционистичкото движење, прогласена на првиот светски ционистички конгрес на состанокот во Базел. Австриски новинар, совршено асимилиран Евреин, Т. Херцл е душата на овој нов национализам – роден од тогашните идеи ширум Европа, но пред сè од сведоштвото на постојаноста на погромите против Евреите во Русија и во Полска, и на ослободувањето на вирулентниот антисемитизам во Франција, во 1894 година, со аферата Драјфус.
Неговата програма е формулирана на следниов начин: „Ционизмот има за цел да создаде во Палестина, за еврејскиот народ, татковина загарантирана со јавното право.“
Треба да се напомене дека од Конгресот во Базел до оној од Билтмор во Њујорк во 1942 година, ционистите и нивните пријатели никогаш не го спомнале терминот „држава“. Едноставен еуфемизам за да се избегне пресилното противење во одредени западни кругови, вклучително и најнепријателските асимилирани Евреи во тоа време.
Зарем Херцл не напишал дело во 1896 година што ќе ја одбележи историјата, Der Judenstaat – Еврејската држава? Тој самиот забележал и во својот дневник, на крајот од Конгресот во Базел: „Таму ја основав Еврејската држава. Да се осмелам да ја прогласам денес сите ќе ми се смеат. За пет години можеби, за педесет години сигурно, ова веќе никому нема да му биде смешно.“
Какво претчувство!
Херцл умре во 1905 година. Руски Евреин, набрзо натурализиран Англичанец, го зеде факелот. За Чаум Вајцман, за разлика од Херцл, „еврејската татковина“ не може да се замисли надвор од Палестина. Како брилијантен научен истражувач, тој сериозно им помогна на англиските воени напори со успешното синтетизирање на ацетон. Ова му отвори многу врати, особено онаа на Лојд Џорџ, идниот премиер. Тој веќе е пријател на Артур Балфур, иден министер за надворешни работи. Тој предложи создавање на еврејска тампон држава во Палестина под британска заштита, што е најдобар начин да се обезбеди одбрана на Суецкиот канал…
Англичаните ќе ја задржат оваа идеја дотолку повеќе затоа што се плашат да бидат престигнати од германските Евреи наклонети кон каузата на оваа земја поради омраза кон Русите, и затоа што таа треба да им овозможи да ја избегнат интернационализацијата на Палестина.
Влегувањето на Соединетите Држави во војната, Руската револуција, ветувањата што мора да им се дадат на американските Евреи за да учествуваат во воените напори и на бројните руски револуционерни Евреи, веќе не ги тераат да се двоумат. Балфур побара од Вајцман и Лорд Ротшилд – редок еврејски аристократ кој го следеше ционистичкиот пат – да предложат нацрт-декларација во врска со Палестина. Ова, изменето, ќе биде основата на писмото упатено од британскиот министер за надворешни работи до лордот Волтер Ротшилд, на 2 ноември 1917 година, според кое: „Владата на Неговото Височество позитивно го разгледува формирањето во Палестина на национален дом за еврејскиот народ и ќе ги искористи сите свои напори за да го олесни постигнувањето на оваа цел…“
Прекршување на ветувањата дадени на арапите
Од крајот на 1917 година, арапските водачи разбраа од болшевичката влада за „Договорот Сајкс-Пико“. Тие дознаа неколку месеци подоцна за „Балфурската декларација“, односно воспоставувањето на терен, надвор од колониите кои веќе беа создадени пред триесет години, на еден нов империјализам, сојузник на британскиот империјализам.
За да ја смират нивната загриженост, англиската и француската влада – кои, како и американската влада, ја одобрија „Декларацијата“ – ги обновија своите ветувања. Во предвечерието на примирјето од 11 ноември 1918 година, тие го признаа „правото на самоопределување“ на народите ослободени од османлиската власт – скапоцено на американскиот претседател Вилсон…
„Пустинскиот бунт“, всушност, беше многу корисен за сојузниците. По ослободувањето на Хиџаз, бедуинските племиња под водство на емирот Фејсал, син на шериф Хусеин, ја зазеле Акаба, се преселиле на исток од Аман и ги собрале сите племиња до Еуфрат. Ако британската војска на Едмунд Аленби го окупирала Ерусалим на 9 декември 1917 година, Фејсал – пријател на познатиот полковник Томас Едвард Лоренс – и Аленби заедно влегле во Дамаск на 1 октомври 1918 година.
Во јули 1919 година, во Дамаск се состана генералниот конгрес на арапските националисти. Тој гласа за различни резолуции со кои се осудуваат западните проекти и особено формирањето на еврејски национален дом во Палестина…
Ова едвај го наруши состанокот на Вишиот совет на сојузниците на 25 април 1920 година во Сан Ремо: арапската територија помеѓу Персискиот Залив и Медитеранот беше поделена на англиски и француски протекторати, што ќе биде потврдено во форма на „мандати“ од новата Лига на народите (Société des Nations) во 1922 година.
Голема Сирија е поделена на 4 дела: на Англија, Палестина и територијата источно од Јордан – која стана Трансјордан во 1921 година – на Франција, Либан и Сирија. Иронично за Арапите, Балфурската декларација е инкорпорирана во условите на британскиот мандат!
Целосно се „заборавени“ ветувањата дадени на Арапите, прекршени се самите принципи на повелбата на Лигата на народите! Оттогаш, 1920 година засекогаш ќе остане врежана во арапските текстови како „Година на катастрофата“ (Накба).
Арапски реакции – нова британска политика
Во пролетта 1920 година, во Палестина избувнаа крвави арапски демонстрации. Тие беа обновени во 1929 година за да кулминираат во 1936 година со првото општо востание против британските сили и нивните ционистички сојузници – кои организираа тајна армија, Хагана́. Англиската репресија е многу сурова: повеќе од 5000 мртви.
Но, војната се ближи, овој пат Англичаните се плашат од пакт меѓу Германија и арапските земји. Тие потоа објавија Бела книга во пролетта 1939 година, која потврди дека во никој случај не била нивна намера да создадат еврејска држава. Палестина мора да добие независност во рок од десет години и да стане бинационална држава. Еврејската имиграција е ограничена.
Ционистичките лидери потоа се населиле во Соединетите Држави и на конференцијата од Билтмор (1942) повеќе не се двоумеле да бараат создавање еврејска држава во Палестина, на целата територија на мандатот!
Соочени со британското противење, најжестоките ционистички организации започнаа голема кампања на тероризам против, како што велат, „англискиот окупатор“.
Во Соединетите Држави, претседателот Рузвелт повеќе беше наклонет кон арапските лидери. Но, неговата ненадејна смрт го истакнува потпретседателот Труман, на кого за избор во 1948 година му треба еврејскиот електорат. Тој бара од англиската влада веднаш да пушти 100 000 еврејски бегалци, преживеани од Холокаустот, да влезат во Палестина. Таа одбива.
На терен, актите на тероризам се зголемија и на 22 јули 1946 година, британскиот штаб во хотелот „Кинг Дејвид“ е разнесен со динамит. Над 90 загинати, десетици повредени!
Во февруари 1947 година, соочена со неподносливата ситуација, англиската влада одлучи да го поднесе палестинскиот случај до ОН.
Два нови империјализми влегуваат во игра
Уште во март 1947 година, претседателот Труман објави дека САД ќе ги преземат обврските на Англија во Источниот Медитеран и Блискиот Исток. Нема да се откажат…
За возврат, во мај 1947 година, претставникот на СССР во ОН, г-дин Громико, ја призна потребата од „поделба на Палестина на две независни држави“! Разочарување од страна на арапските националисти. Оттогаш зборуваме за „Советската декларација од Балфур“.
Посебна истражна комисија е назначена од ОН. Нејзиниот извештај, објавен во август 1947 година, препорача поделба на земјата на три независни делови: еврејска држава, арапска држава, меѓународен статус за христијанските свети места, од Ерусалим до Витлеем – „Corpus separatum“.
Генералното собрание на ОН го усвои овој предлог на 29 ноември 1947 година. 33 земји гласаа „за“ (вклучувајќи ги и социјалистичките земји кои многу им помогнаа на еврејските сили во првата арапско-израелска војна што следеше во 1948-1949 година).
Еврејското население, кое претставува само една третина од жителите на земјата (600 000 од 1 800 000), добива 55% од територијата на британскиот мандат.
Останатото… сите го знаат!
Црната книга на капитализмот (Le livre noir du Capitalismeе) e француска книга од 1998 година објавена како реакција на Црната книга на комунизмот (1997). За разлика од претходното дело, примарна цел на Le livre noir du Capitalisme не е да припише одреден биланс на жртви на политичкиот систем за кој станува збор. Наместо тоа, книгата содржи серија независни есеи од различни автори каде секој од нив ја изразува својата критика за различни аспекти на капитализмот. Опфатените теми се движат од африканската трговија со робови до последиците на глобализацијата. Еден додаток дава нецелосен список на билансот на загинати во 20 век што уредникот Жиљ Перо му го припишува на капиталистичкиот систем. Списокот вклучува одреден број на жртви кои ги покриваат двете светски војни, колонијалните војни, антикомунистичките кампањи, репресии и масовни убиства, етничките конфликти и жртвите на глад или неухранетост, доаѓајќи до нецелосна вкупна бројка од сто милиони смртни случаи кои му се припишуваат на капитализмот во 20-тиот век. (Заб. на прев.)
Преземено од marxists.org
