Невидливите закони на капитализмот
Законите на капитализмот, невидливи и слепи за повеќето луѓе, делуваат на поединецот без да биде свесен за тоа. Тој ја гледа широчината на таа граница што изгледа бесконечна. Капиталистичката пропаганда го претставува токму на таков начин и се обидува да го користи случајот на Рокфелер – вистинит или не – како лекција за успешност. Мизеријата што мора да биде создадена за да настане таков случај и сумата на пороците кои доведуваат до создавање на такво богатство не се споменуваат и општите сили не секогаш се способни да ги разјаснат тие концепти (Би било соодветно на ова место да се проучи како империјалистичките земји полека го губат интернационалниот класен карактер под влијание на меѓусебната криминална вмешаност во експлоатацијата на зависните земји и како истиот факт предизвикува тапење на острицата на борбениот дух на масите во нивните национални рамки, но ова не спаѓа во темата на овој текст).
Во секој случај, може да се воочи низа од пречки кои можат да бидат совладани само од индивидуа со неопходни квалитети да стигне до крајот. Наградата е отсјај во далечините на еден пуст, самотен пат. Во крајна линија, тоа е трка на волци: цената на победата за еден е само неуспехот на сите други.
Сега ќе се обидам да ја дефинирам индивидуата на оваа необична и трогателна драма на градење на социјализмот, во нејзината двојна природа како уникатно битие и член на општеството.
Верувам дека наједноставен пристап е да го согледаме нејзиниот неостварен квалитет: таа е незавршен проект. Недостатоците на минатото се пресликуваат во сегашноста на индивидуалната свест и потребен е постојан труд да се елиминираат тие недостатоци.
Процесот е двостран: од една страна општеството делува на индивидуата со директи и индиректни средства за едукација, додека од друга страна, индивидуата проаѓа низ свесна фаза на само-едукација.
Жестоко преовладување на минатото
Новото општество што се формира мора напорно да го совладува минатото. Тоа произлегува не само од индивидуалната свест, притисната од остатоците на образованието и воспитанието систематски насочено кон изолација на индивидуата, туку и од самата природа на преодниот период, со постоење на стоково производство. Стоката е економска клетка на капиталистичкото општество; сè додека постои, нејзините ефекти ќе се чувствуваат во производните односи и, следствено, во човековата свест.
Марксовата шема го претпоставува преодниот период како резултат на експлозивна трансформација на капиталистичкиот систем разорен од сопствените противречности; реалноста покажа дека некои земји, слабите гранки, се откачуваат од империјалистичкото дрво, појава предвидена од Ленин. Во овие земји, капитализмот доволно се развил за да се почувствуваат неговите ефекти врз луѓето, но недоволно за внатрешните противречности да го уништат откако ги исцрпил сите можности. Борбата за ослободување од надворешен агресор, мизеријата што потекнува од надворешни извори, овозможуваат победа на експлоатираната класа преку ослободително движење со соборување на неоколонијалниот режим на привилегираната класа. Свесната акција го прави останатото.
Брза промена без жртвување е невозможна
Во овие земји сè уште не е достигнат степен на образование за функционирањето на општеството и богатството е далеку од нивото по кое масите би го користеле со едноставен процес на преземање. Неразвиеноста и традиционалниот одлив на капитал во „цивилизираните“ земји прават да бидат невозможни брзи промени без жртвување. Сè уште нè очекува долг период на градење на економската основа и искушението да се следат устоличените начини на материјален интерес како лост за забрзан развој е многу големо.
Постои опасност да не ја видиме шумата од дрвјата. Следењето на химерата на остварување на социјализмот со помош на средствата преостанати од капитализмот (стоката како економска ќелија, профитабилноста и индивидуалниот материјален интерес итн.), возможно е да се покаже како слепа улица. А доаѓањето до таа точка е после долг пат со многу крстопати и тешко е да се воочи кога е направено погрешно свртување. Во меѓувреме, прилагодената економска основа го спречила развојот на свеста. За да се изгради комунизам,истовремено со материјалната основа треба да се создаде и нов човек.
Токму затоа е многу битно да се одберат правилно средствата на мобилизација на масите. Тие средства мора во основа да бидат од морален карактер, без да се заборави правилната употреба на материјална мотивација, особено таа од општествена природа.
Општеството треба да е огромно училиште
Како што веќе реков, во моменти на исклучителна опасност, лесно е да се активира моралната мотивација; да се одржи нејзината ефикасност, неопходно е да се развие свест за вредноста на други категории. Општеството во целина треба да стане огромно училиште.
Општите карактеристики на овој феномен се слични на процесот на формирање на капиталистичката свест во неговите први етапи. Капитализмот употребува сила, но истотака и ги образува луѓето во системот. Директната пропаганда е употребувана од оние на кои им е доверена задача да ја објаснуваат неизбежноста на класниот режим, било да е од божествена природа или поради наметнатата природа како механички објект. Ова ги пасивизира масите, кои се гледаат како угнетени од зло против кое е невозможно да се бори.
Сево ова е проследено со надежта и тоа е она што го разликува капитализмот од минатите кастински режими кои не нудеа никаква алтернатива. За некои, кастинската формула е сè уште судбина: послушните се наградени по смртта, со заминување на друг прекрасен свет каде доброто победува, и старата традиција продолжува. За други, иновацијата: класната поделба е неизбежен факт, но индивидуите можат да поминат во повисоката класа преку работа, иницијатива, итн. Овој процес, како и тој за успех преку само-едукација, во суштина е длабоко дволичен: интересен пример како лагата станува вистина.
Во нашиот случај, директната едукација има далеку поголемо значење. Објаснувањата се убедливи бидејќи се вистински; преправања не се потребни. Тие се вршат преку државниот образовен апарат, во форма на општа, техничка и идеолошка култура, со механизми како министерството за образование и партискиот информациски апарат. Едукацијата се случува во масите и новите ставови кои се проповедаат стануваат навика; масите постепено ја преземаат иницијативата и вршат притисок на оние кои сè уште не се едуцирани. Тоа е индиректниот начин на едукација на масите, моќен исто толку како и претходниот.
Процесот на индивидуална само-едукација
Тој процес е свесен; индивидуата го чувствува притисокот на новата општествена моќ и согледува дека не е сосема прилагоден на неа. Под влијание на притисокот од индиректната едукација, тој се труди да се прилагоди на ситуацијата за која чувствува дека е исправна и чиј недостаток од развој го спречувал во тоа. Тој се само-образува.
Можеме да го видиме новиот човек кој се појавува во овој период на градење на социјализмот. Неговата слика сè уште не е завршена; всушност и никогаш нема да биде завршена, бидејќи процесот напредува паралелно со развојот на новите економски форми. Несметајќи ги оние кои поради недоволно едукација се насочуваат на самотнички пат, кон задоволување на нивните амбиции, постојат други, кои и покрај оваа нова ситуација на сеопшт напредок, имаат тенденција да маршираат во изолација наместо да ги придржуваат масите. Она што е поважно е дека луѓето стануваат сè повеќе свесни, од ден на ден, за нивната потреба да се вклучат во општеството и на нивната важност како двигатели на тоа општество.
Тие повеќе не маршираат во осаменост кон изгубените патишта на далечни копнежи. Тие ја следат својата авангарда, сочинета од Партијата, од најнапредните работници, од напредните луѓе кои се движат поврзани со масите и во постојана блиска комуникација со нив. Авангардата гледа кон иднината и нејзината изградба, но тоа не се гледа како индивидуална потреба; наградата е новото општество каде луѓето ќе имаат поинакви особини: општеството на комунистичкиот човек.
Превземено од: https://www.marxists.org/makedonski/gevara/1965/chov_soc.htm