Симбол на вистинска и искрена љубов
Слобода Трајковиќ никогаш не дозна дека еден од најубавите љубовни записи на овие простори бил наменет токму за неа. Тоа љубовно писмо, сепак, ја запечати судбината на целото нејзино семејство. Како свршеница на Иво Лола Рибар, таа ја плати цената за својата љубов — со својот живот.
Родена на 7 октомври 1918 година во Врњачка Бања, Слобода потекнуваше од угледното семејство на фармацевтот Светолик Трајковиќ. Името го доби како симбол на слободата што ја донесе крајот на Првата светска војна. Неговиот патриотски дух го пренесе на децата — додека нејзиниот татко тајно им помагал на партизаните, брат ѝ Мирослав активно учествувал во антифашистичкото движење. Преку него, Слобода го запозна Иво Лола Рибар, тогашен секретар на Народноослободителното движење.
Трагедија предизвикана од љубовно писмо
Следејќи ја семејната традиција, Мирослав и сестра ѝ Милица се запишале на студии по фармација, додека Слобода студирала хемија. Семејствата Трајковиќ и Рибар планирале вечера на 6 април 1941 година за да ја договорaт венчавката на младите вљубени, но бомбардирањето на Белград тој ден ги урна сите планови.
Кога започна војната, Лола им се приклучи на партизаните. Иако Слобода сакаше да му се придружи, тој ја одврати, убедувајќи ја дека е премногу нежна за суровите услови на војната. На негово инсистирање, таа се повлече во Врњачка Бања, кај својата тетка. Но судбината не ѝ дозволи да се спаси.
Љубовта меѓу Слобода и Лола беше исклучителна, за што сведочи и неговото писмо, кое денес се смета за едно од најемотивните љубовни писма:
Единствена моја, најдрага моја!
Пишувајќи го ова писмо јас се надевам – јас сум оптимист, како и секогаш! – дека никогаш нема да стигне до тебе, туку дека двајцата ќе се видиме и секогаш ќе останеме заедно. Затоа и ова писмо е напишано.
Во овој момент, кога ја започнуваме последната, решавачка фаза на бои од која, меѓу другото, зависи и нашата лична иднина и среќа, – сакам да ти кажам неколку едноставни и лесни работи.
Има само две работи во мојот живот: мојата служба за нашата света цел и мојата љубов кон тебе, најмила моја. Нашата среќа и животот што го сакавме не можеше, како и милиони други, да се постигне изолирано, туку само преку нашата борба и нашата победа. И затоа тие две работи се во суштина, за мене, едно.
Знај, мила, дека си единствената што ја сакав и ја сакам. Сонував и се‘ уште сонувам за нашата заедничка среќа – онаква каква што сакавме, за среќа достојна за слободни луѓе. Тоа е единствената вистинска среќа, единствената што треба да се посака.
Ако го примиш ова писмо – па ако не го доживеам тој одличен час, не тагувај многу, најмила! Во светот во кој ќе живееш тогаш, ќе го најдеш, секогаш жив, најдобриот дел од мене и целата моја љубов кон тебе.
За тебе, сигурен сум дека твојот пат ќе биде правилен и како што мора да биде. На него, на патот на животот, ќе најдеш одмазда и среќа.
Те сакам многу, многу, моја единствена! И сакам никогаш да не го добиешова писмо, туку да го поздравиш големиот час на победата заедно со мене. Сакам со мојата љубов кон тебе да те направам среќнаколку што заслужуваш.
Секогаш твој“.
За жал, писмото никогаш не стигна до Слобода. Наместо тоа, падна во рацете на Гестапо, што доведе до апсење на семејството Трајковиќ. Само Слобода и сестра ѝ Милица, кои живееја одделно, успеаја привремено да се спасат.
Сестрата Милица била погрешно идентификувана како Слобода и десет дена била мачена, пред Германците да ја откријат вистинската личност и да ја уапсат Слобода во Врњачка Бања.
Пред неа стоел невозможен избор — да му напише писмо на Лола и да го намами во Белград за да го уапсат, во замена за животот на себе и своето семејство. Слобода одлучи да не предаде. Како резултат на тоа, заедно со семејството, беше префрлена во логорот Бањица, каде на 9 мај 1942 година сите беа убиени во гасна комора.
Животот на Слобода како вечна инспирација
Години подоцна, сестра ѝ Милица откри дека Гестапо не знаел за нејзината врска со Лола — информацијата ја добиле од некој близок на парот.
Иво Лола Рибар никогаш не ја дозна вистината. Тој загина на 27 ноември 1943 година на Гламочкото Поле, непосредно пред летот за Каиро како претставник на новата Југославија.
Во последното писмо до својот татко, Лола ја споменува и својата сакана:
„Мојата Слобода, толку мала и нежна, отиде до нејзината смрт како на прошетка, со насмевка која секогаш беше нејзина.“
Денес, една улица во белградската општина Вождовац го носи нејзиното име, а писателката Нада Маринковиќ ја овековечи нејзината приказна во романот Легенда за девојката Слобода (1980).
