Пишува: Кристијан Димков
Има премногу дефиниции за тоа што е религија и речиси ниту една не е сеопфатна. Најконцизната дефиниција за тоа што е религија доаѓа од Федерик Фер што вели:”Религијата е нај компрехесивен и интензивен систем на вредности позната за човештвото”. Затоа е од голема важност да се направи дистинкција помеѓу религијата како општествена институција и верата како интимно чувство на поединецот во однос на некое онострано битие, бидејќи постојат и религии кои не веруваат во Бог.
Религијата од нејзината концепција претставува моќна алатка во рацете на владеачките елити во едно општество. Во античка Хелада се користеле митови за контрола на населението, на пример Платон во неговото најпознато дело “Држава” вели: “ќе создадеме мит за…” Сите владетели во антички Египет и Рим (императори, фараони) се гледале како директни потомци на боговите – од каде што го црпеле својот легитимитет.
Во т.н мрачен среден век – кој е мрачен токму благодарение на огромното влијание на црквата била создадена доктрината за „Божевствено право на кралевите“ која вели дека на кралските семејства им е доделено божевствено право да владеад. Крал Џејмс I вели: „Монархијата е највисокото нешто на земјата. Кралевите не се само поручници на Бог на земјата, кои седат на неговиот престол, туку и самиот Бог нив ги нарекува БОГОВИ.“
Ова ја поставува сцената за еден од најголемите мислители на сите времиња: Карл Маркс. Маркс религијата ја сметал за еден од клучните елементи на општествената надградба – чија главна функција е да даде легитимитет на економската база и да ги оправда експлоататорските односи помеѓу пролетеријатот и буржуазијата. Маркс за религијата вели: ”Религијата е самосвест и самочуствување на човекот, што или уште не се здобил себеси, или веќе одново се загубил. Но човекот не е апстрактно суштество, што е засолнато некаде надвор од светот. Човекот – тоа е светот на човекот, државата, опшстесвото. Таа држава, тоа општество ја пораѓаат религијата, изопачен поглед на светот, затоа што самите тие се изопачен свет. Религијата е општа теорија на тој свет , неков енциклопедиски компендум, негова логика во популарна форма, негово спиритуалистичко прашање на честа, негов ентузијазам, негова морална санкција, негово свечено надополнување, негова општа основа за утеха и оправдание. Таа ја претвора во фантастична стварност човечката суштина, затоа што човечката суштина нема вистинска стварност. Значи борбата против религијата е индиректно борба против оној свет чиј што духовна арома претставува религијата. Религиската беда и протест против таа вистинска беда. Религијата е издишка на потиснатото суштество, душа на бездушниот свет, како што е таа дух на бездушни прилики. Таа е опиум на народот.“ Односно Маркс верувал дека религијата е слично како кога на болен или повреден човек ќе му се даде опиум, бидејќи опиумот ќе му ја намали болката и ќе му даде сила да продолжи, Маркс ја гледал религијата како штетна бидејќи ги превентира луѓето од гледање на класната структура и опресијата околу нив.
Ова марксово гледиште за база и надградба пак ја инспирира теоријата за идеолошка хегемонија што ја воспоставува Антонио Грамши. Односно Грамши теоретизирал дека буржоазијата „победува“ во класната борба не преку насилство туку преку наметнување на своите идеи врз пролетеријатот. Ова никаде не е повеќе видливо отколку во религијата, особено најпопуларните монотеистички религии (кои се во суштина исти). На пример во библијата во псалма на Марко (10:25) каде се вели: „Полесно камила ќе влезе низ иглени уши, отколку богат човек во царството Божјо.“ Со што на сиромашните луѓе им се вели „седете мирни, не правете проблеми и ќе одите во рајот“.
Иако преку идеите за секуларизација која законски постои во поголем број на држави низ светот влијанието на верските институции е намалена, тоа не е ниту приближно доволно за да можеме да говориме дека навистина постои „одвојување на црквата и државата“. Бидејќи религијата била, е, и во догледна иднина ќе биде клучен дел на идеолошката хегемонија на владеачката класа.
Текстот првично објавен во списанието „Внатрешен патник“.
