ЛЕВ ФЕМИНИЗАМ1
Работничкиот интернационален крик беше „работниците немаат таковина“, односно помеѓу поединецот и човештвото не стојат националните граници туку капиталот. Ова секојдневно се потврдува, особнено, во денешнава ера на глобализирање на капитализмот. Па доследноста до марксистичкиот метод, тоест, историско_материјалистичкиот поглед на стварноста, не упатува да нешто слично кажеме и во насока на обесправеноста на женскиот пол во ова патријархално опкружување. Имено, тоа би било дека на патот кон еманципацијата на жената пред се стои нејзината материјална беда и несигурност одколку било каков правен акт.
Главна цел на оваа наша работа е да се укаже на феминистичката активност како дел од антикапиталистичката борба воопшто. Така ќе се разбистри разликата помеѓу колективниот / социјалистички феминизам наспроти индивидуално / либералистички настроениот, класниот наспроти родовиот идентитет. Притоа почетна точка за ваквите сознанија е дека економските односи се детерминанта на сите други односи во заедницата, фклучително и спесифичните интерперсонални односи во општеството.
- Родова или полова еднаквост/нееднаквост..?
Денес, од многуте видови на човековиот род има само еден преживеан, а тоа е Homo sapiens–от ( современиот човек)
За разлика од полот, родот е општествена категорија, историски појавена, и се однесува на социјалните и психолошки разлики на половите различности, изразени на општесвено ниво. Родовата определба на едно човечко битие е последица на процесот на социјализација, чија пак крајна инстанца е (на социјализацијата) репродукција на општата култура. Она што е проблем, а е карактеристика на современата пост-модерна (буржоаска) пракса во политиката, да непотребни, како природни така и лични културни карактеристики на личноста како битие се поопштествуваат, односно, добијат идентитет на општествена класа. Огромна е штетата од политичко-дискурзивниот контекст на полот. И само во ваква ситуација ние имаме проблематичен полово поделен труд, кој рефлектирајќи се ги детерминира општествените односи, но за ова повеќе ќе биде расправано понатаму во една од другите точки. Тука би се задржале само уште на тоа како половиот идентитет дозволувајки да се рефлектира во политички дискурс како родов идентитет иманентно произведе нелогични врски со сексуалната ориентација на личноста.
- Родова рамноправност – декларација или факт?
Ослободувањето представува историско дело, а не дело на мислата. (Карл Маркс во „Германската идеологија“)
Ретки се денешните општествени проблеми кои не се производ на капитализмот, еден од таквите е токму неправедноста кон женскиот пол и машката доминација над него. Дури можеби ако ова не е и единствен проблем кој капитализмот не го произведе директно туку го наследи од претходната негова општествена традиција и историско минато. Но сепак, ако капитализмот (стоково паричното производство, приватната сопственост и слично) не го создаде овој проблем тој и тоа како е заслужен за неговата секојдневна репродкуција.
Еднаквоста и рамноправноста, особено онаа која е дефинирана од либералниот феминизам, сведен на формалноправна и пазарнопристапна еднаквост останува без содржина немајќи материјални услови истата да се достигне и ужива. Уште повеќе што еднаквоста на пазарот на труд, која либералниот феминизам мисли дека ќе доведе до еманципација на жената, ја доведува во незавидна позиција која значи експлоатација на два фронта – во домот и на пазарод на труд.
Либералистичкиот тип на заложба за родова рамноправност единствено може да ја унапреди еманципацијата на жената во тоа општество само ако истото е високо развино, како на пример што такви беа западните општества во времето на зенитот на државата на благосостојба. Но, ова е само привид, односно исклучување на проблемот од јавната сфера, поточно тој се одржува единствено преку финансирање. Фамозните мерки за штедење први ги удираат токму програмите и политиките кои финансираат активности кои ги користат жените. А и процентуално најповеќе од овие програми се од корист за жените, па и нивното кратење повеќе ги погодува нив одколку мажите во овој случај. Ситуација која укажува на фиктивното ниво на рамноправност и женска еманципација постигнати предходно.
Феминистичкиот активизам сфатен во модерната НГО-форма остана на гола одбранбена позиција „нас жените“, со неизбежни есенцијалистички импликации од ова. Со ова се сврте кон колективните права на жените како посебни групи, а не, да речеме како, поопштување на оние формално општи права, но кои во специфични економски и политички услови повеќе или помалку се скратени на жената.
- Феминизам – идентитет и/или класа
Класната борба е борба на жените! Борбата на жените е класна борба!
Ова беше парола од 1970-тите, а особено на данското феминистичко движење „Црвени чорапи“.Но за жал, како што истакнува и Фредериксен, денес либералните феминистки се потсмевнуваат соочувајќи се со оваа парола, но сепак, нели, се’ уште насекаде по светов жените се угнетени и потиснати, како од страна на патријархатот така и од страна на економскиот систем.
Несомнено е дека женската борба има класен, односно социјалистички континуитет и почеток се разбира. Меѓународниот ден на жената 8 –ми Март всушност е меѓународен ден на работниците жени, тоест работничките. Оваа идеја е иницирана од социјалистичкото движење од почетокот на 20-тиот век. Јасно е дека женскиот проблем е класен проблем, што и впрочем артикулирањето со феминистички јазик се случило од социјлисти, како Клара Цеткин и Роза Луксембург.
Женската антикапиталистичка борба има вкоренета традиција и на балкансиве простори, особено при антифашистичката борба во Втората светска војна и подоцнежното АФЖ. Доколку би се осврнале на социјалистичката женска борба на овие простори, ограничени од националната држава Македонија, би не изненадиле ликовите на Роса Плавева и Накие Бајрам, која патем е сопруга на истакнатиот социјалист Ферид Бајрам. Роса во деновите на Младотурската револуција, заедно со Накие Бајрам, ги организира турските жени во борба против зарот и фереџето.
Либералниот феминизам е премногу есенцијалистички кога се обидува да даде решение за женската угнетеност, како да политиката и економијата ќе биде подобра ако биде управувана од жени. Така прашањето се сведува на „идентитет“ или, буржоаско научно да звучи, „џендер“ и рази други апстракции, наместо на прашање на класа. Постмодерниот феминизам го напушти составниот негов дел, тоест материјалистичката анализа на реалноста и ја раскина историската папочна врска со левицата. А како последица на ова во мејнстрим просторот се одржува реакционерниот либерален феминизам кој многу добро се согласува со културата на слободниот либерален пазар. Што е и најважно да се забележи тука, барем од социјалистичко стојалиште, е дека токму ваквиот бран на феминизмот битно влијаеше на дискредитација на прогресивниот феминизам.
Без работничко_теорискиот дискурс нема целосна и сеопфатна артикулација на најважните проблеми во родовата рамноправност. Овие прашања за полот и класата не можат да бидат исцрпени ни одблиску без класната анализа, токму од причината дека капитализмот и патријархатот се структурно поврзани. Социјалистичката слобода подразбира ослободување на подреденоста која постои како човек на човека, без оглед на неговиот пол.
- Жена работник
Прв предусловза ослободување на женатае повторно воведување на целиот женски род во општествената индустрија.
Engels
Енгелс во неговото се’ уште ненадминато антрополошко дело “Потеклото на семејството, приватната сопственост и државата“ објаснува како се случил во светот историскиот пораз на женскиот пол, така што работата на жените го изгубила својот јавен карактер, односно трудот на жената престанал јавно да се вреднува. Исто е и со модерното капиталистичко општество, каде граѓанските економисти во своите макроекономски пресметки немаат никаков параметар за мерење на трудот во семејството како исклучително важен фактор во репродукција на материјалниот секојдневен живот.
Токму неспособност на пазарната економија да генерира вредност за се’ повеќе и повеќе труд корисен за општеството, ги прикажува границите на стоковопаричниот систем во улога на развиток на општеството. Тој не само што не може да генерира вредност на трудот околи семејството туку тука се и многу битни области како животната средина, неформалното образование, локалната општествена активност и тн.
Во едни вакви дадени околности трудот обележан како женски се деградира невреднувајќи се, НЕ заради тоа што има одредени механички карактеристики истиот тој труд, па кои карактеристики подоцна се причина за тој што ги врши да биде подреден во општеството, туку тој е нерамноправен само заради тоа што не е вреднуван јавно неговиот труд. Односно, грубо кажано, домашните работи не носат општествена промоција и престиж и се сметаат за помалку вредни и значајни.
Самата полова поделба на работата не е нешто спорно, барев не во поглед на она што значи јавна политичка заложба. Она што е проблем е предиспонираноста на половата поделба на трудот како класа. Што доведува тоа да ваквата работа нема општествен јавен статус на општествено корисна работа. Авторите на „Кон нов социјализам“ (1993) констатираат дека:
Во домашниот систем омажените жени вообичаено вршат неплатена работа за своите сопрузи и деца. Овој посебен облик на експлоатација е високо мистифициран. Прикриен и без тоа со идеологиите на сексуалната и мајчинската љубов, луѓето тежнеат да не ја забележуваат. Поради нивната мошне приватна природа, класните противречности помеѓу експлоататорите и експлоатираните тежнеат да се појавуваат во обликот на лични спротивности. Економската класна борба се манифестира преку кавги, морални притисоци, тепање на сопругата, напуштања и разводи.
Влегувањето на жената во производството, што значеше и трансформација на семејството, јасно покажа дека семејството е една традиционална, декадентна и регресивна институција која новите цивилизациски вредности бараат да се надмине. Семејството во ваква улога е само репродукција на патријархалните (традиционални) и хиерархиски односи.
Заклучокот би бил дека не постои решение за борбата на жените во капиталистички услови. Женското прашање ги надминува границите на капиталистичкото производство и размена, како и од него настаната општествена култура. Ова би значело дека сега за сега само во социјализам може да се најде решение. А тоа е преку општа грижа над деца, образование, домашна и здравствена нега, преку поопштествување на домашните работни задачи со создавање на јавни пералници, кујни, итн. и преку загарантирана еднаква компензација во систем на целосна и правична вработеност. Вака ќе бидат ставени сите потенцијални производствени капацитети на општеството во погон, а ќе се подобри и взаемната интеракција на индивидуите во него преку нивната вака поголема меѓузависност. Само вака може бремињата натежнати на општествениот развој на работничките да бидат најпосле кренати.
*Ова е извадок од поширокиот труд на Хактан Исмаил (активист на ДСП Ленка) кој го носи истиот наслов