Дека кремот на светските зимски спортови ќе дојде во градот на Миљацка и во неговите блиски планини ќе брка медали во слалом, нордиско скијање или боб, малкумина мислеа пред нешто повеќе од половина век.
Како и да е, се разгоре искра на среќа и во февруари 1984 година го запали олимпискиот оган кој го осветли Сараево и цела Југославија.
Главниот град на Босна и Херцеговина испиша „златни страници“ во својата историја, но и во историјата на спортот, според многу критериуми, пред се како прв домаќин на Зимските олимписки игри (ЗОИ) од социјалистичка земја.
„Сакавме да покажеме дека Сараево е град на младоста и пријателството и сето она што го носи идејата за олимпизам во себе“, вели Ахмед Карабеговиќ, генерален секретар на Организацискиот одбор на 14. ЗОИ.
Патот од идеја до реализација беше поплочен со разни пречки и предизвици, но благодарение на колективните и личните напори и снаодливоста на некои Југословени, домаќинството беше освоено.
„Сараево победи на Олимписките игри, но всушност одлучи угледот на Југославија“, вели Раиф Диздаревиќ, поранешен висок државен и републички функционер.
Еден од најголемите спортски настани на тлото на поранешната земја траеше од 8 до 19 февруари 1984 година.
За десет снежни денови Сараево беше домаќин на 1.272 натпреварувачи од 49 земји.
Околу 640.000 посетители испратија 39 натпревари, додека 14-те Зимски олимписки игри ги следеа на телевизија повеќе од две милијарди луѓе ширум светот.
Раѓање на олимписката идеја
Иако за организацијата на Зимските олимписки игри во Сараево се сонуваше и претходно, идејата беше развиена во првата половина на 1970-тите, деценија која многумина ја опишуваат како „златното доба на заедничката земја“.
Југословенскиот економски напредок и развој, кој започна во претходните децении, се почувствува низ целата земја.
Невработеноста беше релативно мала, главно поради заминувањето на работниците, таканаречените гастарбајтери, на привремена работа во Германија, кои ја зајакнаа домашната економија со дознаки од странство, динарот беше силен, а бруто домашниот производ (БДП) беше во постојан раст.
„Сараево во тој период доживеа силен економски, културен и спортски бум, па во такви исклучително позитивни општествени услови во градот се роди идејата за организирање на Зимските олимписки игри“, вели Ахмед Карабејговиќ.
Иницијативата за организирање на белата Олимпијада дојде од спортските и социјалните работници во Сараево и градските власти, а беше поддржана од највисокото републичко раководство.
Дефиницијата на оваа идеја беше олеснета со одредени стручни студии, пред се „Анализа на можностите и проблемите на развојот на зимскиот туризам во Југославија“ на Организацијата за соработка и економски развој (ОЕЦД) од 1968 година, кои укажуваа на „значајни предиспозиции за развој на зимски спортови и туризам во БиХ“.
„ЗОИ во Европа претходно беа организирани во земјите од алпскиот систем и дел од Скандинавија, а сега има град далеку од Шамони и Инсбрук, кој нема ниту реални предуслови ниту развиени зимски спортови, па ова предизвика сериозно изненадување“ , објаснува еден од иницијаторите и организаторите на Игрите во Сараево.
Успешно организираното Светско првенство во пинг-понг во април 1973 година ја поттикна идејата за кандидатура.
Професорот Љубиша Зечевиќ, еден од првичните креатори на планот, на таа патека, подготви детална студија за „можноста за организирање ЗОИ“ во Сараево, чиј предлог беше усвоен пролетта 1977 година.
Градење и изградба
Веднаш откако Сараево ја доби организацијата на 14. Зимски олимписки игри, започна општа мобилизација.
„Игрите беа сфатени како повеќекратна развојна можност, посебна можност за понатамошен развој на Сараево, побрз и посестран развој на туристичките и економските капацитети, подобро искористување на природните ресурси, зголемување на девизниот прилив, како зголемување на вработеноста. стапка на население“, вели Џенита Рујанац, виш научен соработник во Институтот за историја во Сараево.
Формиран е Организациски комитет на чело со Бранко Микулиќ, висок комунистички и државен функционер, за генерален секретар е избран Ахмед Карабејговиќ, а извршниот комитет го предводел Анте Сучиќ, градоначалникот на Сараево, задолжен за изградба на згради.
Покрај можноста за развој, Олимписките игри во Сараево требаше да послужат и за „зајакнување на чувството за заедница“ на сите граѓани на Југославија.
„И тие требаше да придонесат за зајакнување на меѓународниот углед на земјата, промовирајќи ја вредноста на социјалистичкото самоуправување, неврзаниот пат и нејзината мултиетничност“, вели историчарот Рујанац.
До отворањето на Игрите во февруари, беа изградени десетици објекти: спортско-рекреативниот центар Зетра, патеката за боб и санкање на Требевиќ, ски скокалницата на Игман, скијачките патеки на Бјелашница и Јахорина, олимпиското село во Мојмил и новинарската населба во Добриња со илјадници станови и др.
Изградени се десетици километри патишта, изградена е дополнителна спортска инфраструктура, реконструиран е аеродромот, железничката станица, поштата и многу други објекти, како хотелот „Холидеј ин“.
Карабеговиќ вели дека биле ангажирани фирми од сите југословенски републики, исто како спортски работници и телевизиски куќи.
Од неврзани до ентузијасти
На надворешнополитичкиот фронт, Југославија, како лидер на Движењето на неврзаните, меѓународна организација на земји кои не сакаа да изберат една од спротивставените страни во Студената војна, балансираше меѓу Истокот и Западот.
Според многумина, тоа е еден од факторите поради кои Сараево победи на 14. ЗОИ.
Студената војна беше период на крајно затегнати односи меѓу капиталистичкиот Запад, предводен од Америка, и комунистичкиот Исток, предводен од Советскиот Сојуз.
Односот меѓу големите сили беше значително влошен во времето кога Сараево се кандидираше, а политичките можности беа префрлени на спортските арени.
Така, САД, заедно со други западни земји, ги бојкотираа Летните олимписки игри во Москва во 1980 година поради советската инволвираност во Авганистан.
Четири години подоцна, Советскиот Сојуз возврати со иста мерка кога американскиот град Лос Анџелес беше домаќин, а на бојкотот се приклучија и другите социјалистички земји од Источниот блок.
„Одржувањето на игрите во неврзана Југославија се очекуваше да ги намали меѓународните тензии, да го намали политичкиот притисок и врз самото спортско, олимписко движење“, вели сараевскиот историчар Рујанац.
Примирјето во Сараево, додава таа, требаше да го зајакне „регенеративниот потенцијал на олимпискиот дух, каде што овој град требаше да биде мост меѓу Москва и Лос Анџелес“.
Хокеарите на САД и Чехословачка во Сараево.
